Uzay çöpleri ve tehlikeleri – MediaTrend
Küçüklüğümde annem şaşkınlık etmiş olduğu bir durum olunca “başımıza taş dolu yağacak” derdi. Başımıza bir oldukca kez taş büyüklüğünde dolu yağdı. Yakın gelecekte ise uzaya gönderdiğimiz roketler ve uydular üstümüze sıkça düşmeye başlamış olacak. Düşünün; iyi mi ki denize attığımız çöpler bizlere dalgalarla geri dönüyorsa, uzaya gönderdiğimiz metal yığınları da gökyüzünden üstümüze boca olacak. Peki ne yapabiliriz, uzaydaki çöplerden kimler görevli? Uzay çöpleri ve tehlikeleri nedir?
Uzay çöpleri iyi mi oluşur?
İnsanlığın uzaya yolculuğu 1957’de Sovyetler Birliği’nin ilk suni uydu olan Sputnik’i fırlatmasıyla başladı . O zamandan beri 4.000’den fazla uydu yörüngeye fırlatıldı. Artık herhangi bir yararlı amaca hizmet etmeseler de uzayda kalan insan yapımı nesneler uzay çöplerini oluşturuyor. Yüz milyonlarca parça uzay çöpünün şu anda güneş sistemi bölgemizde başıboş şekilde dönerek durduğu tahmin ediliyor . Bazıları kamyon kadar büyük, bazıları ise bir boya parçasından daha ufak. Roket hızlandırıcılar, uzay aracından çıkan parçalar, uydular ve daha aklımıza gelmeyen haberimizin olmadığı nice parça ve parçacıklar, 36.000 km’ye varan hızla Dünya’nın çevresinde dönüyorlar…
Dünyanın yerçekimi alanı, sonunda Dünya’nın atmosferine ulaşana kadar oldukca fazla uzay çöpünü daha düşük yörüngelere çeker . Çöplerin bir çok Dünya’nın atmosferine girdiğinde yanar. Yörüngede döndüğü irtifa ne kadar yüksek olursa, uzay çöpü o denli uzun süre yörüngede kalacaktır. 600 km’den daha düşük yörüngelerde hareket eden uzay çöpleri normalde birkaç yıl içinde Dünya’ya geri döner. 1000 km’den daha yüksek irtifalarda yörüngede dönen uzay çöpleri, bir yüzyıl yada daha çok bir süre Dünya’nın çevresinde dönmeye devam edebilir.
Uzay çöplerinin gezi etmiş olduğu oldukça yüksek hızlar sebebiyle, 1 ila 10 santimetre arasındaki ufak parçalar, bir çok uzay aracına nüfuz edebilir ve onlara zarar verebilir. On santimetre uzunluğundaki bir uzay çöpü, yirmi beş dinamit çubuğu kadar hasara niçin olabilir! Bu yüzden NASA büyük uzay çöp parçalarını izler, böylece çalışan uydular yada uzay mekiği ile çarpışmalar önlenebilir.
Uzayda ne kadar çöp var?
Görünen o ki, gezegenimizi kirlettikten sonrasında şimdi de uzayı kirletiyoruz. Seneler süresince başlattığımız, bozulan uydulardan, roket güçlendiricilerden ve tabanca testlerinden gelen binlerce parça yıkıntı yörüngede sıkışıp kaldı. Uzay çöpleri deyip geçmeyin! Uydular bile uzay enkazı tarafınca yok edildi. 2009’da feshedilmiş Rus Cosmos 2251 askeri kontakt uydusu, işleyen Motorola Iridium 33 ile çarpışarak her iki uyduyu da yok etti. 2013 senesinde bir Rus lazer menzilli uydusu olan BLITS, yörüngesindeki beklenmedik bir değişim sebebiyle görevini terk etmek mecburiyetinde bırakıldı. Peki bilin bakalım suçlu kimdi bilin bakalım? Çin ordusu tarafınca 2007 senesinde bir anti-uydu testinde kasıtlı olarak imha edilen Çin Fengyun-1C hava uydusunun bir parçası. Bu üç uydunun, Fengyun-1C, Cosmos 2251 ve Iridium 33’ün imhası, 1.000 km’nin (620 mil) altındaki uzay çöplüğünün neredeyse yarısını yarattı.
Uzay çöplerinden kimler görevli?
Grafiğimizin gösterdiği şeklinde, bir çok uzay çöpü üç ülkeden geliyor: Rusya, ABD ve Çin. Açıkça görülüyor ki, Boeing Co. ve SpaceX şeklinde firmalar, gelecekte daha çok çarpışma ve daha çok yıkıntı olasılığını artırarak, 65.000 kadar uzay aracını düşük Dünya yörüngesine fırlatmaya hazırlanırken, uzayda bırakacakları yıkıntı yığınları için de çözüm bulmak zorundalar.
Uzay çöplerini iyi mi temizleyebiliriz?
OECD’ye nazaran etken yıkıntı kaldırma; çeşitli “teknolojik, jeopolitik ve ekonomik zorluklarla” karşı karşıya. Yıkıntı kaldırma araçlarının üretimi ve piyasaya sürülmesi son aşama pahalı ve işler yanlış giderse, uzayda daha çok yıkıntı oluşturma riski ortaya çıkar. Buna ek olarak, OECD analistleri ne nazaran: “Yıkıntı toplanması; yıkıntı nesnesinin ulusal güvenlik, dış siyaset, fikri iyelik vb. içerebilecek potansiyel olarak kırılgan verilerin paylaşılmasını içerebilir. Dolayısıyla, dünya ülkelerinin ortak çabasıyla uzay çöplerine bir çözüm bulunabilir. Kim bilir, yakın gelecekte bir meslek, bir uzay çöpü toplayıcısı olabilir!
